Een interessant Russisch-Nederlands uitwisselings-project is net achter de rug. In 2003 vierde St. Petersburg haar 300 jarige bestaan. Nederland presenteerde zich in de Russische stad tijdens deze culturele manifestatie in september met Days of Dutch Culture. Stichting Vrouw en Muziek en het Moscow Contemporary Music Ensemble (MCME) grepen de gelegenheid aan om de aandacht te vestigen op vrouwelijke componisten uit beide landen. Het project vond zowel in Rusland als in Nederland plaats.
Acht hedendaagse componistes stonden centraal in de programma’s van het MCME: Astrid Kruisselbrink, Elena Langer, Vanessa Lann, Jamilia Jazylbekova, Maria Boulgakova, Calliope Tsoupaki, Sofia Goebaidoelina en Marina Shmotova. Een aantal werken was speciaal voor deze gelegenheid geschreven. Het eerste onderdeel bestond uit de succesvolle concerten van het MCME in Amsterdam op drie en vier september tijdens de Gaudeamus Muziekweek 2003 in de Beurs van Berlage en in De IJsbreker. Op 25 september trad het ensemble tijdens de Days of Dutch Culture in een uitverkochte zaal van de Componisten Bond in St. Petersburg op. Onder de aanwezigen bevonden zich de staatssecretaris van cultuur en onderwijs Medy van der Laan en de directeur van de Stichting Vrouw en Muziek Petra van Langen.
Van 13 tot 27 november heeft het MCME een reeks concerten gegeven in het noorden van Rusland: in Moskou tijdens het hedendaagse muziek festival Moskou Herfst, in Veliky Novgorod tijdens het Rakhmaninov International Festival, in St. Petersburg in het Sound Ways Festival, in Petrozavodsk en in Kondopoga. De Nederlandse componiste Astrid Kruisselbrink maakte de tournee mee en gaf een lezing aan het conservatorium van St. Petersburg. Bij elk concert heeft de musicologe en manager van het MCME, Victoria Korshoenova, wetenswaardigheden aan het publiek verteld over gespeelde werken en over Nederlandse muziek die het ensemble al jaren op het programma heeft staan.
De meeste indruk maakten de concerten in Moskou, Veliky Novgorod en Petrozavodsk. De prachtige stad Veliky Novgorod, tussen Moskou en St. Petersburg, geldt als zeer belangrijk voor de Russische geschiedenis. Deze oudste stad van het land dateert uit de 9e eeuw. In de concertzaal van het Rakhmaninov Culture Centre waar plaats is voor 130 mensen, wilden er nu wel 170 naar binnen. Niet genoeg stoelen dus. Het probleem werd opgelost door de deuren te openen zodat het extra publiek in de corridor kon zitten om toch naar het concert te luisteren! Niemand ging voortijdig weg. Na afloop kwamen veel mensen naar de musici en naar Kruisselbrink om vragen te stellen over de muziek. Soms ook om te klagen dat hedendaagse muziek zelden uitgevoerd wordt in hun stad. “Voor het eerst in mijn leven moest ik mijn handtekening geven!”, vertelde Astrid verwonderd.
De naam van de stad Petrozavodsk betekent letterlijk ‘Fabrieken van Peter de Groot’. Het is inderdaad een industriële stad, tegenwoordig de hoofdstad van de Russische Karelia regio. Hier vond het concert plaats in het Staats Conservatorium, waar de zaal eveneens overvol was: zo’n 200 belangstellenden voor 150 stoelen. Dus mensen moesten staan. Voor het Russische publiek zegt de naam van de fagottist van het MCME Valery Popov heel veel. Ooit was hij jurylid in de Gaudeamus Interpreters Competition. Hij speelde de hoofdrol in de compositie Lees van Astrid Kruisselbrink. Het stuk eindigt met een theatraal effect – Popov schrijft emotionele passages op de bladmuziek met rood potlood. Na afloop werd Popov wel vijf keer door het publiek teruggeroepen op het podium. “Hoewel het niet makkelijk voor mij was om die lange reizen in Rusland te maken, vond ik deze tournee een heel bijzondere ervaring. Ook heb ik heel goede relaties aangeknoopt met de musici van het Moscow Contemporary Music Ensemble”, aldus Kruisselbrink. Het project van Stichting Vrouw en Muziek en het MCME vormt een belangrijk onderdeel van de intensieve culturele samenwerking tussen Nederland en Rusland. Voor het eerst werd muziek van Nederlandse en Russische vrouwelijke componisten uitgebreid gepresenteerd in beide landen. Zowel de componisten als de pers en het publiek bevestigen dat.
Valeria Gorokhovskaya, projectcoördinator